Allra þjóða kvikindi

2009-06-22Uncategorized Standard

Ég hef verið límd við tölvuna í rúmlega viku að fylgjast með atburðum í Íran, mest í gegnum NY Times Lede, Huffington Post og Andrew Sullivan. Ef einhver hefur búið undir steini þá voru haldnar þar kosningar 12. júní, úrslit kosninganna voru tilkynnt nánast samstundis í hag þáverandi forseta, stór hluti landsmanna (svo og aðrir, sjá 1, 2) trúði niðurstöðunni ekki og það hafa verið mikil mótmæli í gangi síðan þá.

Ég hef ekki mikið um málið að segja, annað en að vonandi er þetta byrjunin á endanum fyrir núverandi stjórnvöld í Íran, og að vonandi verði sem minnst um blóðsúthellingar.

Það sem ég vildi hins vegar tjá mig örlítið um eru afleiðingar þess að búa fjarri heimahögunum og því að kynnast “öðru” fólki. Ég hef undanfarna daga verið að reyna að setja mig í þau spor að ég hefði aldrei flutt út í heim, heldur búið áfram á Íslandi og því aldrei kynnst öllum þeim Írönum sem ég þekki í dag. Ég sé sjálfa mig fyrir mér að sitja í stofunni, horfandi á fréttirnar á RÚV, að býsnast yfir IceSave málunum, og jú, taka eftir að það væru mótmæli í Íran, og hugsa “jamm, enn ein mótmælin, ætlar þetta miðausturlandavesen engan enda að taka?”.

Í staðinn er ég í þeim sporum að þekkja persónulega fullt af Írönum, þar á meðal skrifstofusystur mína til margra ára. Eins og alltaf þá virðist þessi persónulega tenging skipta ótrúlegu máli. Í staðinn fyrir stereótýpískan AK-47 sveiflandi miðausturlanda-hryðjuverkamann, þá hef ég í huga ótrúlega vingjarnlegt og hreinskilið fólk, konur sem karla, sem hafa upp til hópa gríðarlegar áhyggjur af heimalandi sínu.

Það kemur nefnilega á óvart, en það er risastór Írana-nýlenda hér í Sílikon dal, heimasvæði nörda. Það er víst afskaplega sterkt menntakerfi í Íran, og kvenfólk menntar sig þar alveg til jafns við karlmennina, þó svo að þær vanti mörg önnur réttindi til jafns við karlfólkið. Til að komast inn í bestu háskólana þurfa nemendur að taka inngöngupróf og keppa við hundruðir þúsunda annarra, sem þýðir að þeir tugir af Írönum sem koma til Stanford árlega eru allt topp-fólk.
Íranirnir eru að sjálfsögðu margvíslegir, en allir hafa þeir og þær þurft að berjast við endalaus vandræði vegna þess að landið þeirra er “vandræðaland”. Þannig fá Íranir yfirleitt bara einnar-inngöngu-landvistarleyfi til Bandaríkjanna, sem þýðir að í hvert skipti sem Íranir fara heim til sín, þá þurfa þeir að sækja um nýtt landvistarleyfi, sem getur tekið allt upp í 6-9 mánuði ef í hart fer. Stundum er þeim hreinlega neitað um inngöngu í Bandaríkin, og þá þarf að reyna aftur í öðru sendiráði í öðru landi því það er ekkert bandarískt sendiráð í Íran.
Íranir fara því sjaldnast sem aldrei heim til sín, og ekki sjaldan sem ég kvaddi skrifstofuvinkonu mína með samviskubiti því ég var að fara heim til Íslands í frí. Á þessum átta árum sem við höfum þekkst, þá hefur hún farið einu sinni heim til sín, í brúðkaup systur sinnar. Sem betur fer gengur vel menntuðum Írönum yfirleitt vel að ná sér í grænt kort og því horfir betur við henni núna – það er ef það fer ekki allt í steik í Íran.
Það kom mér annars á óvart hvað það er mikið af írönskum konum í framhaldsnáminu í rafmagnsverkfræði. Þegar við í kvenfélaginu tókum saman tölunar eitt árið kom í ljós að af “stóru löndunum” þá var hlutfall kvenna sem sóttu um frá hverju landi hæst frá Íran! Heil 25% af umsækjendum frá Íran voru konur, á móti 11% umsækjanda frá USA. Meðalhlutfall kvenna í rafmagnsverkfræði er um 15-17%.
Konurnar sem eru hérna eru heldur alls ekki allar í eitt mót steyptar. Skrifstofusystir mín fyrrverandi er frekar strangtrúuð, gengur með slæðu, biður fimm sinnum á dag og fastar yfir daginn í mánuð einu sinni á ári. Hins vegar eru þær ófáar sem ganga um með flaksandi hárið, og láta trúfestu í léttu rúmi liggja. Vitandi þetta, og hafandi horft á Persapolis, þá kemur kannski ekki mikið á óvart, að kvenfólk hefur verið mjög áberandi á götum Íran undanfarið.
Niðurstaðan af þessu öllu saman er sú að ég vildi að allir hefðu kost á því að ferðast og kynnast “örðuvísi” fólki. Á bak við stereótýpurnar býr nefnilega alvöru fólk, sem vill meiri og minna það sama og allir aðrir. Nú er bara að muna það þegar næsta þjóð rís upp á afturlappirnar og krefst frelsis frá þrúgandi stjórn. En það verður vonandi ekki fyrr en ég er búin að endurnýja andlega orkuforðann minn – það tekur á að lifa sig inn í erfðileika heimsins…